“Ẩn số” Saudi Arabia

Thứ bảy, 03/03/2018 10:32

Từ một quốc gia khắc nghiệt nhất trong các quốc gia Hồi giáo dòng Sunni khi vẫn luôn hạn chế quyền của phụ nữ và vị thế của họ trong xã hội, Saudi Arabia đã cho thấy những cải cách ngoạn mục trong năm 2018, bắt đầu với lệnh cho phép phụ nữ được tòng quân.

Vị Thái tử quyền lực Mohammed bin Salman của Saudi Arabia. Ảnh: Reuters

Trong diễn biến mới nhất cho “Tầm nhìn 2030” của Thái tử Mohammed bin Salman, nhân vật còn được gọi là MBS, chính quyền Saudi Arabia ngày 28-2 (giờ địa phương) bắt đầu cấp phép cho các rạp chiếu phim trước khi mở cửa hoạt động trở lại sau lệnh cấm kéo dài 35 năm qua.

Động thái này là bước mở đường đến Saudi Arabia cho các hàng hóa trong khu vực và quốc tế, vốn đã nhìn thấy vương quốc này là thị trường tiềm năng cuối cùng chưa được khai thác ở Trung Đông. AFP dẫn nguồn tin từ Bộ Văn hóa và Thông tin nước này cho biết, họ đã “hoàn tất các điều khoản cấp giấy phép để mở cửa lại các rạp chiếu phim trong nước”. Tin tức này được đưa ra khi rạp chiếu phim VOX ở Dubai, Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), hãng phim hàng đầu ở Trung Đông, lần đầu tiên công chiếu tại Saudi Arabia các chương trình nhằm nâng cao nhận thức về bệnh Alzheimer. Các hoạt động này kéo dài đến hôm nay (3-3).

Năm của những cải cách bước ngoặt

Từ quốc gia khắc nghiệt nhất trong các quốc gia Hồi giáo dòng Sunni khi vẫn luôn hạn chế quyền của phụ nữ và vị thế của họ trong xã hội, Saudi Arabia đã cho thấy những cải cách ngoạn mục trong năm 2018.

Hồi tháng 1, Saudi Arabia cũng đã lần đầu tiên cho phép phụ nữ đến sân vận động để xem các trận đấu bóng đá nam. “Trận chiến” đầu tiên chào đón các cổ động viên nữ tại Saudi Arabia là giữa 2 đội bóng đá al-Ahli và al-Batin hôm 12-1. Những thay đổi ngoạn mục khác cũng sẽ được hiện thực hóa trong năm nay trong bối cảnh đất nước này đang nỗ lực đẩy mạnh cải cách kinh tế và xã hội theo “Tầm nhìn 2030”. Phụ nữ sẽ được phép lái xe từ tháng 6 tới, một quyết định được cả thế giới hoan nghênh bởi Saudi Arabia là quốc gia duy nhất trên thế giới vẫn còn cấm phụ nữ lái xe. Và có thể vào tuần tới, các rạp chiếu phim sẽ đồng loạt mở cửa hoạt động trở lại sau 35 năm.

Sau chiến dịch chống tham nhũng và một loạt chính sách cho kinh tế, chiến dịch cải cách ở Saudi Arabia đã tiến vào lãnh địa quân đội. Trong tuần qua, lần đầu tiên trong lịch sử, chính phủ nước này tuyên bố cho phép phụ nữ tham gia lực lượng vũ trang. Cũng trong ngày cho phép phụ nữ tòng quân, một sắc lệnh hoàng gia đã được ban hành với nội dung chủ yếu là cách chức loạt tư lệnh cấp cao để thay bằng những người trẻ, trung thành với vương triều. Thứ nhất, chấm dứt công việc và cho Tổng tham mưu trưởng Abdulrahman bin Saleh bin Abdullah Al-Bunyan nghỉ hưu. Tiếp đó, Phó Tổng tham mưu trưởng, tướng Fayyadh bin Hamid bin Ragad Al-Rwaili được bổ nhiệm làm Tổng tham mưu trưởng. Theo sắc lệnh trên, Tư lệnh Các lực lượng phòng không, tướng Mohammed bin Awadh bin Mansour Suhaim cũng bị cho về hưu.

Hiện chưa hiểu rõ vì sao lại có sự thay đổi nhân sự quân đội bất ngờ như thế này. Nhiều chuyên gia chắc chắn, Thái tử Mohammed bin Salman cũng là Bộ trưởng Quốc phòng Saudi Arabia, đứng sau các đợt cải tổ nhân sự như thế này. Theo họ, kế hoạch “thay máu” này là hệ quả của sự thất vọng với cuộc chiến tranh kéo dài 3 năm qua ở Yemen chống lực lượng Houthis do Iran hậu thuẫn.

Lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ Saudi Arabia được phép đến sân vận động để xem các trận đấu bóng đá nam. Ảnh: AFP

“Trung tâm” của những cải cách

“Trung tâm” của tất cả những thay đổi lịch sử này không ai khác chính là Thái tử Mohammed bin Salman. Trước khi cha ông, Salman bin Abdul Aziz, lên nắm quyền đất nước này vào năm 2015 sau cái chết của Quốc vương Abdullah bin Abdul Aziz, rất hiếm người bên ngoài Saudi Arabia biết đến cái tên Mohammed bin Salman. Nhưng chỉ một thời gian ngắn sau thời điểm đó, vị hoàng tử 31 tuổi này đã trở thành nhân vật có ảnh hưởng nhất quốc gia xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu này và còn nổi tiếng trên khắp thế giới. Vì sao có sự thay đổi nhanh chóng như vậy?

Thứ nhất, ông Mohammed bin Salman được cất nhắc lên vị trí Thái tử, thay thế người anh họ Mohammed bin Nayef. Thứ hai, ngay sau khi lên chức, Thái tử Mohammed bin Salman đã mở cuộc chiến chống tham nhũng gây tiếng vang và những cải cách bước ngoặt của mình. Hồi tháng 11-2017, hàng loạt hoàng tử, 4 Bộ trưởng đang tại nhiệm và hàng chục cựu Bộ trưởng bị bắt giam từ chiến dịch này. Trong số này có cả Hoàng tử Alwaleed bin Talal - một trong những doanh nhân, tỷ phú nổi tiếng nhất của Saudi Arabia.

Giới quan sát nhận định, động thái này không chỉ nhằm chống tham nhũng mà còn là nỗ lực loại bỏ bất kỳ sự chống đối nào đối với Thái tử Mohammed khi ông đang nỗ lực ghi dấu ấn với một chương trình cải cách đầy tham vọng nhưng cũng gây nhiều tranh cãi.

Hy vọng tương lai

Nhiều người đùa rằng, hãy gọi ông là “người con trai may mắn”. Trong khoảng thời gian chỉ 1 năm, Thái tử Mohammed bin Salman trở thành cái tên quyền lực nhất của Saudi Arabia trong nhiều thập kỷ qua.

Ông thật sự tạo được tiếng vang với “Tầm nhìn 2030” của mình, với những cải cách xã hội được các nước hoan nghênh. Nền kinh tế thì sao? Thái tử Mohammed đang cố gắng đa dạng hóa kinh tế đất nước để giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Ngoài kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của Tập đoàn dầu mỏ nhà nước Saudi Aramco, siêu đô thị 500 tỷ USD hoạt động bằng năng lượng tái tạo cũng là một phần của kế hoạch đa dạng hóa nền kinh tế và là một dấu hiệu chứng minh mức độ táo bạo của người đàn ông hiện đang giành chiến thắng trong “Trò chơi vương quyền” ở quốc gia Vùng Vịnh này. Về đối ngoại? Ngay sau khi đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng, Thái tử Mohammed đã ra lệnh mở chiến dịch can thiệp quân sự lớn nhất từ trước tới nay ở Yemen. Tháng 6-2017, nước này đã áp đặt một cuộc phong tỏa đối thủ ở Vùng Vịnh, Qatar.

2018 chắc chắn là một năm then chốt cho Thái tử Mohammed khi những cải cách quan trọng của ông bắt đầu đi vào cuộc sống. Nếu Quốc vương Salman, hiện đã 81 tuổi, thoái vị vào năm nay, Thái tử Mohammed sẽ tiếp quản quyền điều hành quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới và là nước giàu nhất trong Vùng Vịnh Arab. Và khi đó, ông Mohammed bin Salman sẽ là quốc vương trẻ nhất trong lịch sử nước này, mới 33 tuổi. Và lịch sử tiếp tục gọi tên Thái tử Mohammed bin Salman khi ông sẽ là người đầu tiên trong thế hệ mới trở thành vua của Saudi Arabia khi quốc gia này trong nhiều thập kỷ luôn truyền ngôi từ anh trai qua em trai.

Tương lai rộng mở đang đón chờ ông Mohammed. Tại một quốc gia có 45% dân số 25 tuổi hoặc nhỏ hơn, Thái tử Mohammed bin Salman đang được lòng dân khi họ tung hô ông là một nhà cải cách lớn ngay cả khi ông thật sự cũng đang tập trung quyền lực và dẹp bỏ những người không trung thành.

KHẢ ANH